مهم‌ترین گام در ایجاد کسب‌وکاری موفق، تشکیل یک شرکت تجاری و انتخاب ساختاری متناسب با اهداف و شرایط شرکاء یا مؤسسین می‌باشد. سرمایه‌گذاری در ایران از طریق ایجاد شرکت های تجاری، مستلزم درک جامع و شناخت کافی از ساختار شرکت‌های تجاری، انواع آنها، و ویژگی‌های هریک می باشد. در مقاله پیش رو، به بررسی انواع شرکت‌های تجاری براساس قانون تجارت و نکات مهم و ویژگی های کلیدی هریک خواهیم پرداخت.
مروری بر انواع شرکت‌ها در ایران
براساس ماده ۲۰ قانون تجارت ایران، هفت نوع شرکت تجاری در ایران وجود دارد:
- 1. شرکت سهامی (شامل شرکت سهامی عام و خاص)
- 2. شرکت با مسئولیت محدود
- 3. شرکت تضامنی
- 4. شرکت‌های تضامنی محدود
- 5. شرکت‌های تضامنی سهامی خاص
- 6. شرکت نسبی
- 7. شرکت تعاونی
در ذیل، هریک از این شرکت ها به اختصار مورد بررسی قرار گرفته‌است.
- شرکت سهامی
شرکت سهامی به شرکتی اطلاق می‌شود که سرمایه آن به صورت سهام، به طور مساوی بین سهامداران تقسیم شده و مسئولیت سهامداران محدود به ارزش اسمی سهام آن‌هاست. شرکت‌های سهامی چند ویژگی متمایز دارند؛ در این نوع شرکت‌ها، سرمایه به قطعات مساوی تقسیم می‌شود که هر قطعه، سهام نام دارد و مسئولیت هر سهامدار متناسب با میزان سهام اوست. مسئولیت محدود سهامداران، ریسک سرمایه‌گذاری در این نوع شرکت را کاهش می‌دهد: زیرا در فرضی که بدهی‌های شرکت از دارایی آن تجاوز کند، طلبکاران نمی‌توانند از محل دارایی‌های شخصی سهامداران، طلب خود را مطالبه کنند. شرکت‌های سهامی صرف نظر از اینکه موضوع فعالیتشان عمل ذاتاً تجاری باشد یا غیرتجاری، همیشه یک شرکت تجاری محسوب می‌شوند.
مطابق قانون تجارت ایران، شرکت‌های سهامی به دو نوع تقسیم می‌شوند:
- شرکت‌های سهامی عام
- شرکت‌های سهامی خاص
این دو شرکت تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند؛ مهم‌ترین وجه تمایز این دو شرکت، آن است که در شرکت سهامی عام، قسمتی از سرمایه از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌شود اما در شرکت سهامی خاص، تمام سرمایه در زمان تأسیس منحصراً توسط سهامداران شرکت تعهد و تأمین میگردد. همچنین حداقل تعداد سهامداران در شرکت سهامی عام پنج نفر و در شرکت سهامی خاص سه نفر است و حداقل سرمایه مورد نیاز برای تشکیل شرکت به ترتیب ۵ و ۱ میلیون ریال می‌باشد.
در شرکت سهامی عام، مؤسسین باید حداقل ۲۰٪ از سرمایه شرکت را تعهد کنند و حداقل ۳۵٪ از این مبلغ تعهد شده را به صورت نقدی در یک حساب بانکی به نام شرکت واریز کنند. ۸۰٪ باقیمانده سرمایه شرکت باید از طریق عرضه سهام به عموم و منحصراً به صورت نقدی تأمین شود؛ بنابراین آورده ایشان نمی‌تواند غیرنقدی باشد.
در شرکت‌های سهامی خاص، اگر سرمایه به صورت نقدی تأمین شود، حداقل ۳۵٪ باید هنگام تأسیس پرداخت شود و اگر بخشی از سرمایه غیرنقدی باشد، باید طبق نظر کارشناسان رسمی ارزیابی و تقویم شود.
در شرکت‌های سهامی عام عبارت “شرکت سهامی عام” و در شرکت‌های سهامی خاص عبارت “شرکت سهامی خاص” همیشه باید به صراحت در کلیه اوراق و اطلاعیه‌ها و آگهی‌های شرکت قید شود.
در شرکت های سهامی عام نقل و انتقال سهام نمی‌تواند مشروط به موافقت مدیران شرکت یا مجمع عمومی بشود اما در شرکت‌های سهامی خاص، چنین امکانی وجود دارد.
مطابق قانون، بانک‌ها و شرکت‌های بیمه بایستی در قالب شرکت سهامی عام تأسیس شوند.
- شرکت با مسئولیت محدود
شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای انجام امور تجارتی تشکیل می‌شود؛ بنابراین نمی‌تواند فعالیت‌های غیرتجاری از جمله فعالیت‌های آموزشی انجام دهد.
دراین نوع شرکت برخلاف شرکت‌های سهامی، سرمایه آن به قطعات سهام تقسیم نمی‌شود و هر شخص فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت، مسئول قروض و تعهدات شرکت می‌باشد.
در نام شرکت با مسئولیت محدود، بایستی عبارت “با مسئولیت محدود” ذکر شود؛ در غیر اینصورت، شرکت تضامنی محسوب می‌شود. همچنین، در نام شرکت نباید اسم هیچ از شرکاء آورده شود؛ چرا که در اینصورت، شریکی که نام او در اسم شرکت ذکر شده، در حکم شریک ضامن تلقی شده و در مقابل اشخاص ثالث مسئول پرداخت دیون شرکت خواهد بود.
لازم به ذکر است که قانون تجارت حداقل سرمایه مورد نیاز برای شرکت‌های با مسئولیت محدود را مشخص نکرده است اما در عمل، حداقل سرمایه لازم برای این شرکت، ۱ میلیون ریال است.
- شرکت تضامنی
برخلاف شرکت‌های سهامی خاص و با مسئولیت محدود، در صورتی که دارایی شرکت تضامنی، کفاف بدهی‌ها را ندهد، هر شریک مسئول پرداخت کلیه دیون و تعهدات شرکت می‌باشد. برای تشکیل شرکت تضامنی حداقل به دو شریک نیاز است و این شرکت صرفاً برای اهداف تجاری در نظر گرفته شده است و نمی‌تواند برای فعالیت‌های غیرتجاری مورد استفاده قرار گیرد.
مطابق با ماده ۱۱۷ قانون تجارت، باید در اسم شرکت عبارت «شرکت تضامنی» و حداقل نام یکی از شرکاء ذکر شود.
انتقال مالکیت به اشخاص ثالث در شرکت تضامنی نیاز به رضایت همه شرکا دارد.
در ایران، تأسیس صرافی بایستی در قالب شرکت تضامنی باشد.
- مختلط غیرسهامی
شرکت مختلط غیرسهامی ترکیبی از دو شرکت تضامنی و شرکت با مسئولیت محدود است که از یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک با مسئولیت محدود تشکیل می‌شود.
در این ساختار، مسئولیت شرکای با مسئولیت محدود برای پرداخت دیون شرکت تا سقف سرمایه ای است که به شرکت آورده‌اند، در حالی که شرکای ضامن مسئول پرداخت تمام بدهی‌های شرکت هستند.
در نام شرکت باید عبارت «مختلط غیرسهامی» و همچنین نام حداقل یک شریک ضامن ذکر شود. در این شرکت، حداقل تعداد شرکا دو نفر است که متشکل از حداقل یک شریک ضامن و یک شریک با مسئولیت محدود می‌باشد.
- مختلط سهامی
شرکت مختلط سهامی بین یک یا چند شریک ضامن از یک سو و دو یا چند شریک سهامی از سوی دیگر تشکیل می شود. در صورتی که در زمان انحلال، دارایی شرکت برای پرداخت دیون کافی نباشد، هر شریک ضامن مسئول تادیه کلیه دیون است، ولی مسئولیت شریک سهامی، فقط به میزان سهام خود در شرکت است.
- شرکت نسبی
شرکت نسبی شرکتی است که برای انجام امور تجارتی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکا به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت وارد کرده است. شرکت نسبی از بسیاری از جهات مانند شرکت تضامنی است؛ با این تفاوت که برخلاف شرکت‌های تضامنی که شرکا در مقابل طلبکاران تضامناً مسئول اند، در شرکت نسبی مسئولیت شرکا به نسبت سرمایه ای است که به شرکت وارد کرده اند. به عنوان مثال، اگر یک شرکت نسبی از چهار شریک تشکیل شده باشد که سهم نفراول از سرمایه شرکت ۵۰٪، سهم شریک دوم ۲۵٪ و سهم دو شریک دیگر هر کدام ۱۲.۵٪ باشد، مسئولیت آنها در قبال بدهی‌ها به نسبت همین سهامشان خواهد بود؛ بنابراین اگر فرض کنیم که بدهی‌های شرکت ۱۰۰ میلیون تومان باشد، شریک اول مسئول پرداخت ۵۰ میلیون تومان، شریک دوم ۲۵ و شرکای دیگر هر کدام مسئول پرداخت ۱۲ونیم میلیون تومان می باشند.
- شرکت تعاونی
شرکت‌های تعاونی نوع دیگری از شرکت‌های تجاری در ایران هستند که به دلیل اهمیت نسبتاً کمتر آنها در تجارت، در این نوشتار مورد بحث قرار نمی‌گیرند.
ارسال یک دیدگاه